Χαρακτηριστικό γνώρισμα του Κυριακίου, είναι ότι σε παλαιότερες εποχές επικράτησε το αρβανίτικο γλωσσικό ιδίωμα. Σήμερα, βέβαια, μόνο η τρίτη ηλικία εξακολουθεί να μιλάει τα αρβανίτικα, με ελάχιστες εξαιρέσεις στους νέους.
Ας προσπαθήσουμε, όμως να κάνουμε μια σύντομη ιστορική επισκόπηση, σε ότι αφορά τους Αρβανίτες (αν και οι απόψεις διίστανται), αφού συνδέονται με την ιστορία του χωριού μας. Η λέξη “Αρβανίτης” είναι ελληνική, πολύ παλιότερη του λατινογενούς “Αλβανός” και του σημερινού “Σκιπετάρ”.
Το “Αρβανίτης”, μας πληροφορεί ο ιστορικός Πολύβιος, σχετίζονταν με τον κάτοικο της Άρβωνος και παράγεται από το “Αρβώνιος” ή “Αρβωνίτης” ή, όπως λέει ο Στέφανος Βυζάντιος, απ’ την πόλη Αρβών της Ιλλυρίας και οι προερχόμενοι ή κατερχόμενοι προς της Ελλάδα ονομάστηκαν Αρβανίτες.
Το όνομα “Αρβανίται” από την περιοχή της ΄Αρβωνος απαντάται για πρώτη φορά στην «Αλεξιάδα» της ΄Αννας Κομνηνής το 11ο αιώνα. Η πρώτη εγκατάσταση Αρβανιτών στην νότια Ελλάδα γίνεται επί αυτοκράτορος Ιωάννη Καντακουζηνού(1341-1355). Στη φάση αυτή η κυρίως Ελλάδα είχε διασπαστεί κι είχε περιέλθει στην κυριαρχία των Φράγκων ηγεμόνων.
Εκείνη την περίοδο η παρουσία Αρβανιτών είναι πυκνή στις βόρειες και δυτικές παρυφές της Βοιωτίας, αφού ο Πέτρος Δ’, έδωσε άδεια στον Ραμόν ντε Βιλανόβα να μεταφέρει το 1383 ένα σημαντικό αριθμό Αρβανιτών του Δουκάτου της Υπάτης στο Βοιωτικό κάμπο ώστε να ελέγχουν την περιοχή. Από την άλλη για να εξασφαλίσει τον έλεγχο των παραλίων της Λιβαδόστρατας και την είσοδο του δουκάτου από τον δρόμο των Σαλώνων, τοποθετεί γύρω από τον Ελικώνα κι άλλους Αρβανίτες στα χωριά Κυριάκι, Ζερίκι, Δομβραίνα. Προέρχονταν κυρίως οι Αρβανίτες αυτοί απ’ την Θεσσαλομαγνησία.
Κατά την περίοδο του αγώνα εναντίον των Οθωμανών, οι Αρβανίτες της Βοιωτίας και της Αττικής άντεξαν τον εξισλαμισμό και παρέμειναν πιστοί στην ορθοδοξία. Είχαν έντονη την συνείδηση της ελληνικής τους καταγωγής και γι’ αυτό συνέβαλαν τα μέγιστα στον αγώνα. Διατήρησαν, όμως την αρβανίτικη διάλεκτο για επικοινωνιακούς λόγους.
Οι Αρβανίτες και οι Αρβανίτισσες έχουν αποδειχτεί άνθρωποι υπερήφανοι, σκληροτράχηλοι που πάλεψαν για την επιβίωση τους. Αξίζει κανείς να τους επισκεφτεί για να γνωρίσει τις συνήθειές τους, τα ήθη και τα έθιμά τους.
